دعاوی خانوادگی، به مجموعه‌ای از مطالبات و اختلافات حقوقی اطلاق می‌گردد که در چارچوب روابط خانوادگی، فی‌مابین اعضای خانواده نظیر زوجین، والدین و فرزندان، و یا سایر خویشاوندان نزدیک، مطرح می‌شود. قانونگذار، به منظور استیفای حقوق طرفین و تحقق عدالت، مقررات و رویه‌های مشخصی را برای رسیدگی به این دعاوی پیش‌بینی نموده است. از جمله مصادیق بارز دعاوی خانوادگی می‌توان به مواردی همچون طلاق، مطالبه مهریه، حضانت و نگهداری از فرزندان، تعیین و پرداخت نفقه، و همچنین مسائل مربوط به ارث اشاره نمود.
مطابق با مقررات قانون آیین دادرسی مدنی، دادگاه خانواده مرجع عمومی رسیدگی به دعاوی خانوادگی محسوب می‌شود. این دادگاه به صورت تخصصی به امور و منازعات خانوادگی نظیر طلاق، مهریه، حضانت فرزندان، نفقه، و امور مربوط به ترکه متوفی رسیدگی می‌کند. دادگاه خانواده با حضور قاضی مشاور زن و با توجه به جنبه‌های عاطفی و اجتماعی دعاوی خانوادگی، نسبت به حل و فصل اختلافات اقدام می‌نماید.
در برخی موارد خاص، رسیدگی به دعاوی خانوادگی در صلاحیت دادگاه‌های عمومی قرار می‌گیرد. به عنوان مثال، در مواردی که دعوای خانوادگی با جرایم کیفری همراه باشد، دادگاه کیفری صالح به رسیدگی خواهد بود. همچنین، در برخی مناطق که دادگاه خانواده تشکیل نشده باشد، دادگاه عمومی وظیفه‌ی رسیدگی به دعاوی خانوادگی را بر عهده خواهد داشت.
با توجه به رویه‌های قضایی، مراجعه به وکیل طلاق متخصص در دعاوی خانوادگی می‌تواند در روند رسیدگی به پرونده بسیار موثر باشد. وکیل طلاق با تسلط بر قوانین و مقررات مربوط به طلاق، مهریه، حضانت و سایر موارد، می‌تواند به بهترین نحو از حقوق موکل خود دفاع نماید. در صورت نیاز به مشاوره یا اعطای وکالت در زمینه دعاوی خانوادگی، می‌توانید به یک وکیل طلاق مجرب مراجعه نمایید.
امروزه، طلاق توافقی یکی از رایج‌ترین روش‌های انحلال نکاح است. در طلاق توافقی، زوجین با وجود صحت عقد ازدواج و عدم وجود مانع قانونی، تصمیم به پایان دادن به زندگی مشترک می‌گیرند و با توافق در مورد مسائلی مانند مهریه، حضانت فرزندان و نفقه، به صورت مسالمت‌آمیز از یکدیگر جدا می‌شوند. “طلاق توافقی” در مقایسه با سایر روش‌های انحلال نکاح، به دلیل کاهش تنش‌ها و اختلافات میان زوجین و همچنین تسریع در روند قانونی طلاق، مورد توجه قرار گرفته است. در حقوق ایران، انحلال نکاح و عقد ازدواج به دو صورت اصلی صورت می‌پذیرد:
طلاق، به عنوان رایج‌ترین روش انحلال نکاح در حقوق ایران، عبارت است از زوال اختیاری رابطه‌ی زوجیت با اراده‌ی مرد یا به درخواست زن و با رعایت تشریفات قانونی مقرر. در طلاق، زوجین با وجود صحت عقد ازدواج و عدم وجود مانع قانونی برای آن، تصمیم به پایان دادن به زندگی مشترک می‌گیرند. این تصمیم می‌تواند به صورت توافقی یا با اختیار یکی از زوجین و با حکم دادگاه باشد. طلاق دارای انواع مختلفی مانند طلاق رجعی و طلاق بائن است که هر کدام آثار و تبعات حقوقی خاص خود را دارد.
فسخ نکاح به معنای باطل شدن عقد ازدواج به دلیل وجود عوامل و موانع قانونی است که از ابتدا مانع صحت عقد بوده‌اند. به عبارت دیگر، در فسخ نکاح، عقد ازدواج از همان ابتدا به دلیل وجود موانعی مانند عدم بلوغ، جنون، قرَبت و محرمیت، و یا عیوب مخفی در یکی از زوجین، باطل و بی‌اعتبار است. بر خلاف طلاق که با اراده‌ی زوجین صورت می‌گیرد، فسخ نکاح با حکم دادگاه و به دلیل وجود موانع قانونی واقع می‌شود. فسخ نکاح نیز مانند طلاق، آثار و تبعات حقوقی خاص خود را در زمینه‌های مهریه، حضانت فرزندان، و نفقه دارد.
در مواردی که دعاوی ملکی مانند اختلاف بر سر مهریه یا جهیزیه که به اموال غیرمنقول مرتبط می‌شود، اتفاق می‌افتد، مراجعه به یک وکیل ملکی می‌تواند راهگشا باشد. وکیل ملکی با تسلط بر قوانین مربوط به املاک و مستغلات و همچنین قوانین خانواده، می‌تواند در جهت احقاق حقوق موکل خود در دعاوی فسخ نکاح اقدام نماید. به عنوان مثال، اگر در زمان عقد، ملکی به عنوان مهریه تعیین شده باشد و پس از فسخ نکاح، زوج از انتقال سند ملک به زوجه خودداری کند، وکیل ملکی می‌تواند با طرح دعوی در دادگاه، زوج را ملزم به انجام تعهدات خود نماید.
در دنیای پیچیده معاملات ملکی، حضور یک وکیل امور ملکی متخصص و باتجربه می‌تواند نقش بسیار مهمی در حفظ حقوق و منافع شما داشته باشد. وکیل امور ملکی با تسلط بر قوانین و مقررات مربوط به املاک و مستغلات، شما را در مراحل مختلف خرید، فروش، اجاره و سایر معاملات ملکی یاری می‌کند. از تنظیم قراردادها و اسناد رسمی گرفته تا پیگیری دعاوی ملکی در مراجع قضایی، وکیل امور ملکی می‌تواند راهنمای مطمئنی برای شما باشد و از بروز مشکلات و اختلافات احتمالی جلوگیری کند.
مطالبه و اجرای مهریه دارای مراحل و تشریفات قانونی است که آگاهی از آنها برای زوجین و به ویژه زوجه ضروری می‌باشد در ادامه به بررسی این مراحل می پردازیم:
در مسیر پر پیچ و خم مطالبه و اجرای مهریه، همراهی یک وکیل ملکی در تهران می‌تواند راهگشای بسیاری از مشکلات باشد. آشنایی کامل وکیل ملکی در تهران با قوانین و رویه‌های قضایی، به شما کمک می‌کند تا در کوتاه‌ترین زمان ممکن به حق خود برسید. وکیل ملکی در تهران با بررسی دقیق پرونده و ارائه مشاوره‌های تخصصی، شما را در تمام مراحل، از جمله شناسایی و توقیف اموال زوج، یاری خواهد کرد.
شروط ضمن عقد که در قانون مدنی و سایر منابع فقهی به آن اشاره شده است، می‌تواند تاثیر بسزایی در تعیین حقوق و تکالیف زوجین و پیشگیری از بروز دعاوی خانوادگی در آینده داشته باشد. در این بخش به بررسی برخی از مهم‌ترین نکات مربوط به شروط ضمن عقد نکاح می‌پردازیم:
حضانت، به معنای نگهداری و تربیت فرزند و اداره‌ی امور او است و به طور کلی بر عهده‌ی والدین می‌باشد. در صورتی که والدین از یکدیگر جدا شوند، قانون حضانت فرزند را تا سن مشخصی به یکی از والدین می‌سپارد. این تعیین تکلیف با توجه به مصلحت طفل و با در نظر گرفتن عواملی مانند سن، جنس، و شرایط روحی و روانی فرزند صورت می‌گیرد.
اما حضانت به معنای قطع ارتباط کامل فرزند با والد غیرحضانت‌کننده نیست. قانون به والد غیرحضانت‌کننده حق ملاقات با فرزند را می‌دهد تا رابطه‌ی عاطفی و ارتباط فرزند با هر دو والد حفظ شود. زمان، مکان، و شرایط ملاقات با توجه به شرایط خانوادگی و با هدف تامین مصلحت فرزند تعیین می‌شود.
در برخی موارد، مانند اعتیاد یا بیماری روانی یکی از والدین، دادگاه می‌تواند به طور موقت یا دائم حق حضانت یا ملاقات را از والد سلب کند. این تصمیم با توجه به شرایط خاص و با هدف حفظ مصلحت فرزند اتخاذ می‌گردد.
نفقه که در لغت به معنای تأمین هزینه‌های زندگی است، در اصطلاح حقوقی به مواردی اطلاق می‌شود که زوج مکلف به تأمین آن برای زوجه می‌باشد. این موارد علاوه بر خوراک، پوشاک، و مسکن، شامل هزینه‌های درمانی، بهداشتی، و حتی خدمتکار در صورت عادت زوجه به داشتن آن نیز می‌شود. ر جدول زیر به برخی از مهم‌ترین موارد اختلافی در موضوع نفقه اشاره شده است:
| مورد اختلاف | نظر قانون | توضیحات |
| تمکن مالی زوجه | زوج مکلف به پرداخت نفقه است | حتی اگر زوجه از تمکن مالی برخوردار باشد، زوج موظف به پرداخت نفقه است. |
| هزینه تحصیل زوجه | جزو نفقه نیست | مگر اینکه شرط شده باشد یا عرفاً بر عهده زوج باشد. |
| هزینه زیبایی زوجه | جزو نفقه نیست | مگر اینکه برای درمان ضروری باشد. |
| هزینه سفر تفریحی زوجه | جزو نفقه نیست | مگر اینکه شرط شده باشد یا عرفاً بر عهده زوج باشد. |
| نفقه در دوران عقد | زوج مکلف به پرداخت نفقه نیست | مگر اینکه زوجه تمکین کند یا شرط شده باشد. |
جهیزیه، مجموعه‌ای از اموال منقول است که زوجه به هنگام تشکیل زندگی مشترک به منزل زوج می‌آورد. اگرچه تهیه‌ی جهیزیه بر عهده‌ی زوجه نیست و تکلیفی قانونی برای او محسوب نمی‌شود، اما در عرف و فرهنگ ایرانی به عنوان یک رسم رایج و نشانه‌ای از آمادگی زوجه برای شروع زندگی مشترک شناخته می‌شود. در صورت بروز اختلافات خانوادگی و انحلال نکاح، مسئله‌ی مالکیت و استرداد جهیزیه به یکی از مهم‌ترین دعاوی خانوادگی تبدیل می‌شود.
در حقوق ایران، جهیزیه به عنوان مال زوجه شناخته می‌شود و زوج در قبال آن وظیفه‌ی امانت‌داری را بر عهده دارد. به عبارت دیگر، زوج حق تصرف و تملک جهیزیه را ندارد و باید در حفظ و نگهداری آن کوشا باشد. در صورت وقوع طلاق یا فسخ نکاح، زوجه می‌تواند با مراجعه به دادگاه و طرح دادخواست مطالبه جهیزیه، اموال خود را مسترد نماید.
برای اثبات مالکیت جهیزیه و سهولت در استرداد آن، توصیه می‌شود زوجه قبل از انتقال جهیزیه به منزل زوج، لیستی از کلیه‌ی اموال جهیزیه تهیه کرده و به امضای زوج برساند. این لیست که در اصطلاح حقوقی “سیاهه” نامیده می‌شود، می‌تواند به عنوان سندی مهم در اثبات مالکیت جهیزیه مورد استفاده قرار گیرد. همچنین، ارائه فاکتور خرید اجناس جهیزیه و شهادت شهود نیز می‌تواند در این زمینه مفید باشد.
همانگونه که ملاحظه شد، دعاوی خانوادگی به مجموعه‌ای از اختلافات و منازعات حقوقی اطلاق می‌گردد که در چارچوب روابط خانوادگی، میان اعضای خانواده نظیر زوجین، والدین و فرزندان، و یا سایر خویشاوندان نزدیک بوجود می‌آید. این دعاوی طیف وسیعی از موضوعات را در بر می‌گیرد که از جمله مهم‌ترین آنها می‌توان به طلاق، مهریه، حضانت فرزندان، نفقه، و ارث اشاره نمود.
با این وجود، پیشگیری از وقوع دعاوی خانوادگی همواره مقدم بر درمان است. آگاهی از حقوق و تکالیف خانوادگی، مشاوره با متخصصان در امور خانواده، و تلاش برای حل و فصل مسالمت‌آمیز اختلافات، از جمله مهم‌ترین راهکارهایی هستند که می‌توانند به تحکیم بنیان خانواده و کاهش دعاوی خانوادگی کمک کنند.
