مفهوم اجرت المثل چیست؟ اجرت‌المثل در واقع نوعی جبران خسارت است که در شرایطی که فردی از مال، خدمات یا تخصص دیگری بهره‌مند شده باشد، بدون اینکه قرارداد یا توافق قبلی در مورد مبلغ آن وجود داشته باشد، به فرد ذی‌نفع پرداخت می‌شود. این مبلغ، معادل ارزش منفعتی است که فرد از آن بهره برده و با در نظر گرفتن عرف و شرایط تعیین می‌گردد. به عنوان مثال، اگر شخصی بدون اجازه از خانه دیگری استفاده کند، باید اجرت‌المثل ایام تصرف را به صاحب خانه بپردازد، یا اگر زنی در طول زندگی مشترک، کارهایی فراتر از وظایف زناشویی انجام داده باشد، می‌تواند در زمان جدایی، اجرت‌المثل ایام زوجیت را مطالبه کند.
بـرای مـشاوره حـقوقـی بـا مـا در ارتـباط بـاشـیـد
وکیل طلاق بر احکامی مانند اجرت المثل مسلط است. یک وکیل طلاق بهترین همراه برای شما در پیگیری پرونده های حقوقی تان است. رسیدن حق به حقدار و اجرای عدالت از جمله مهم‌ترین وظایف قانون و قانونگذار است. در واقع به منظور جبران خسارت وارده به افراد ، روشی به اسم پرداخت اجرت المثل در قانون جا گرفته. اما این روش در شرایطی مجاز است که بین فرد خسارت دیده و وارد کننده خسارت، توافقی جهت جبران خسارت منعقد نشده باشد.
چرا که بنا بر ماده ۱۰ قانون مدنی و اصل آزادی اراده، اگر در توافقنامه هر روشی برای جبران خسارت پیش بینی شده باشد، قاضی باید از آن تبعیت کند. اما در مواردی که هیچ گونه روش جبرانی به اعتبار نرسیده پیشنهاد قاضی پرداخت اجرت المثل است تا به این منظور عدالت اجرا شود. طلاق توافقی یکی از انواع طلاق است که طرفین در خلال آن بر سر مسائل مختلفی به توافق رسیده و توافقنامه طلاق توافقی را تنظیم می کنند.
برای استفاده از خدمات وکیل ملکی کلیک کنید
برای دریافت نوبت مشاوره با وکلای ما، از طریق راه‌های بالا با ما تماس بگیرید
این نوع اجرت المثل به مواردی اشاره دارد که فردی عملی را برای دیگری انجام می‌دهد که عرفاً مستلزم پرداخت اجرت است و قصد تبرع (رایگان بودن) نیز در کار نبوده است. به عنوان مثال، زنی که در طول زندگی مشترک به درخواست شوهرش کارهایی مانند آشپزی، نگهداری از فرزندان، نظافت منزل و… را انجام می‌دهد، می‌تواند پس از طلاق در صورت دارا بودن شرایط قانونی، اجرت المثل این کارها را مطالبه کند.
این نوع اجرت المثل مربوط به مواردی است که شخصی از مال دیگری بدون اجازه و قرارداد اجاره استفاده می‌کند. در این حالت، مالک می‌تواند اجرت المثل ایام تصرف را از متصرف مطالبه کند. به عنوان مثال، اگر شخصی ملکی را بدون اجازه مالک تصرف کرده و در آن سکونت کند، مالک می‌تواند اجرت المثل ایام سکونت او را مطالبه کند.
| شرایط اجرت المثل | وضعیت آن |
| اجرت المثل منفعت ناشی از عمل | اجاره کار فرد است |
| اجرت المثل منفعت ناشی از مال | مالک مستحق دریافت آن است |
اجرت‌المثل و اجرت‌المسمی دو نوع اجرت هستند که برای استفاده از مال دیگری پرداخت می‌شوند. تفاوت اصلی آنها در تعیین میزان اجرت است. در اجرت‌المسمی، میزان اجرت در قرارداد بین طرفین مشخص می‌شود، در حالی که در اجرت المثل، میزان اجرت با توجه به عرف و نظر کارشناس تعیین می‌گردد. به عبارت دیگر، اجرت‌المسمی، اجرتی است که نام برده شده و از قبل تعیین شده است، اما اجرت‌المثل، اجرتی است که مثل و مانند آن در عرف مشخص است و در صورت عدم توافق، توسط کارشناس تعیین می‌گردد.
محاسبه اجرت المثل ایام تصرف، به زبان ساده یعنی تعیین ارزش ریالی استفاده‌ای که یک فرد به طور غیرقانونی از ملک دیگری برده است. این مبلغ توسط کارشناس رسمی دادگستری و با توجه به عواملی مثل نوع ملک (مسکونی، تجاری، زراعی)، موقعیت ملک، متراژ، امکانات، قدمت و وضعیت ملک و همچنین مدت زمان تصرف غیرقانونی تعیین می‌شود.
برای درک بهتر نحوه محاسبه، فرض کنید ملکی به صورت غیرقانونی به مدت یک سال در تصرف فردی بوده است. کارشناس با در نظر گرفتن عوامل ذکر شده، اجرت‌المثل ماهیانه آن ملک را مثلاً 5 میلیون تومان تعیین می‌کند. در این صورت، اجرت‌المثل ایام تصرف برای یک سال، 60 میلیون تومان (5 میلیون تومان × 12 ماه) خواهد بود.
نکته مهم این است که اجرت‌المثل ایام تصرف با اجاره‌بها متفاوت است. اجاره‌بها مبلغی است که طبق قرارداد بین مالک و مستاجر تعیین می‌شود، در حالی که اجرت‌المثل برای جبران خسارت مالک در مواردی است که ملک به صورت غیرقانونی در تصرف دیگری بوده است.
مطالبه اجرت المثل اموال، حقی است که به موجب آن، فردی که از مال دیگری بدون اجازه و قرارداد، استفاده مفید کرده است، ملزم به پرداخت اجرت المثل آن مال به صاحب آن می‌شود. این حق در قانون مدنی ایران به رسمیت شناخته شده است و برای مطالبه آن، باید به دادگاه صالح مراجعه و با ارائه دلایل و مستندات کافی، مالکیت خود بر مال و تصرف غیرمجاز دیگری را اثبات کرد. دادگاه پس از بررسی شواهد و احراز شرایط قانونی، میزان اجرت المثل را که معمولاً بر اساس نظر کارشناس رسمی دادگستری تعیین می‌شود، مشخص کرده و خوانده را به پرداخت آن محکوم می‌کند
اجرت المثل ایام زناشویی مقدار مبلغی است که هنگام طلاق باید به زوجه پرداخت شود. این وجه بابت ایام زندگی است که زن با ارائه خدمات و وفاداری در طول زندگی مشترک دریافت می‌کند. پرداخت اجرت المثل ایام زناشویی به صورت مالی و یا با دارایی‌های دیگر بر حسب توافق طرفین امکان‌پذیر است.
وظیفه پرداخت اجرت المثل مانند سایر دعاوی مالی زوجین بر عهده مرد بوده و باید به صورت نقدی طی شرایطی پرداخت گردد. اما در مواردی مشاهده می‌شود که اجرت المثل تعیین شده برای مرد قابل پرداخت نیست و نمی‌تواند چنین مبلغی را تحمل کند. در صورت پیشامد چنین شرایطی مرد می‌تواند از دادگاه اعسار پرداخت اجرت المثل را بخواهد. توافق مالی در طلاق مسیر آن را تسهیل می کند. توافق مالی در طلاق توافقی بخشی از مراحل آن به شمار می رود.
محاسبه اجرت‌المثل ایام زوجیت به این صورت است که زن می‌تواند برای کارهایی که در طول زندگی مشترک به دستور شوهر و خارج از وظایف شرعی و قانونی خود انجام داده، اجرت‌المثل مطالبه کند. مثلاً اگر زن در خانه شوهر به پرستاری از بیمار، خیاطی، آشپزی برای مهمانان شوهر یا کمک در کسب‌وکار شوهر مشغول بوده و این کارها را به صورت رایگان انجام داده، می‌تواند برای آنها اجرت‌المثل بگیرد.
برای مطالبه اجرت‌المثل، زن باید به دادگاه خانواده دادخواست بدهد و لیست کارهایی را که انجام داده به همراه مدارک و شواهد ارائه کند. دادگاه با ارجاع موضوع به کارشناس رسمی دادگستری، میزان اجرت‌المثل را با توجه به عوامل مختلفی مانند نوع کار، مدت زمان انجام کار، عرف و عادت محل و وضعیت مالی مرد تعیین می‌کند. در نهایت، دادگاه حکم به پرداخت اجرت‌المثل به زن صادر می‌کند.
هرگاه شخصی برای دیگری کاری انجام دهد بدون آنکه در مورد اجرت آن توافق قبلی صورت گرفته باشد و شخص دیگر از این کار نفع ببرد، ملزم به پرداخت اجرت‌المثل خواهد بود. این اجرت معادل ارزش متعارف کار انجام شده است و با توجه به عرف و نظر کارشناس تعیین می‌گردد. مبنای این حکم در حقوق اسلامی، قاعده «لاضرر و لاضرار» و در حقوق مدنی ایران، ماده 336 قانون مدنی است که مقرر می‌دارد: «هرگاه کسی بر حسب اشتباه یا قانون مالی را به دیگری تسلیم کند و آن دیگر آن را به نفع خود مصرف نماید مـجبور است عـوض آن را بدهد و اگر آن مـال مستهلک شده باشد مـجبور است قـیمت آن را بـه صـاحب آن بپردازد.»
اجرتی که در ازای استفاده از مال و یا عمل دیگری پرداخت می‌شود در واقع اجرت المثل ، دستمزد و یا مزد‌کار می‌نامند. نکته مهم این است که در اجرت المثل مبلغی از قبل تعیین نمی‌شود بعد از کارشناسی ارزش آن را نیز مشخص می‌کنند. به منظور جبران خسارت وارده به فرد خسارت دیده عادلانه‌ترین راه پرداخت اجرت المثل است تا احقاق حق صورت گیرد. برای آگاهی از انواع اجرت المثل آن می‌توانید از وکیل مشورت بگیرید تا در این زمینه شما را راهنمایی کند.