بر اساس این قوانین، حق ملاقات با فرزند برای والدین محفوظ است و دادگاه با در نظر گرفتن مصلحت کودک، زمان، مکان و نحوه ملاقات را تعیین می‌کند. ممانعت از ملاقات فرزند جرم محسوب شده و مجازات‌هایی نظیر جریمه نقدی و حبس برای آن در نظر گرفته شده است. در صورت تکرار ممانعت، حضانت فرزند ممکن است به والد دیگر منتقل شود.
در قوانین جدید ایران، ملاقات با فرزند پس از طلاق حقی است که برای والدین به رسمیت شناخته شده است، حتی اگر حضانت فرزند به یکی از آنها واگذار شده باشد. قانونگذار با تاکید بر مصلحت کودک، سعی در حفظ ارتباط فرزند با هر دو والد دارد.
در تعیین زمان، مکان و نحوه ملاقات، دادگاه با در نظر گرفتن شرایط و خواسته های طرفین و مهمتر از همه مصلحت کودک، تصمیم گیری می کند. این ملاقات می تواند به صورت حضوری، غیرحضوری (تماس تصویری) و یا از طریق سپردن کودک به شخص ثالث صورت گیرد.
ممانعت از ملاقات فرزند توسط والد دارای حضانت، جرم محسوب شده و مجازات قانونی دارد. در صورت بروز اختلاف بین والدین در خصوص ملاقات با فرزند، دادگاه می تواند با تغییر دستور قبلی خود، زمان، مکان و نحوه ملاقات را متناسب با شرایط جدید تعیین کند.
در طلاق توافقی، والدین معمولاً به توافقی درباره نحوه و زمان ملاقات با فرزند می‌رسند که این توافق میتواند به کاهش تنش‌ها کمک کند. در طلاق توافقی، برخلاف طلاق‌های معمولی که ممکن است منجر به دعواهای حقوقی طولانی شود، دو طرف سعی می‌کنند با تفاهم، شرایط بهتری برای فرزند فراهم کنند. به این ترتیب، در طلاق توافقی، ملاقات با فرزند به شکل مناسبی تنظیم میشود تا منافع کودک در اولویت قرار گیرد.
وکیل طلاق میتواند نقش مهمی در تعیین شرایط و زمان ملاقات با فرزند ایفا کند و از حقوق موکل خود در این زمینه دفاع کند. در برخی موارد، مسائل مربوط به ملاقات با فرزند میتواند پیچیده شود، به‌خصوص زمانی که اختلافات بین والدین شدت می‌گیرد. در چنین شرایطی، وکیل طلاق با تجربه و آگاهی از قوانین، میتواند بهترین راهکارها را برای تنظیم برنامه ملاقات و حل اختلافات ارائه دهد.
در قانون جدید حمایت خانواده مصوب ۱۳۹۱، به طور خاص مجازاتی برای ممانعت از ملاقات با فرزند تعیین نشده است. اما این به معنای جرم نبودن این عمل نیست. در واقع، قانونگذار برای حفظ حقوق والدین و فرزندان، راهکارهای دیگری را در نظر گرفته است.
حق ملاقات با فرزند به عنوان حق طبیعی والدین و فرزندان شناخته میشود و سلب این حق به ندرت و تنها در شرایط استثنایی صورت می‌گیرد. به طور کلی، در مواردی که ملاقات با یکی از والدین به مصلحت کودک نباشد، دادگاه میتواند حق ملاقات را سلب یا محدود کند.
در کنار موارد ذکر شده در قانون، دادگاه میتواند با توجه به شرایط خاص هر پرونده و با در نظر گرفتن مصلحت کودک، حق “ملاقات با فرزند” را سلب یا محدود کند. برخی از این موارد عبارتند از:
طبق قانون حمایت خانواده مصوب ۱۳۹۱، در صورت اختلاف والدین بر سر مکان ملاقات با فرزند، دادگاه با توجه به مصلحت کودک، مکان ملاقات را تعیین می‌کند. این مکان میتواند منزل یکی از والدین، منزل یکی از اقوام، پارک، مراکز تفریحی یا هر مکان مناسب دیگری باشد.
| عامل موثر | توضیحات |
| مصلحت کودک | اولویت اصلی در تعیین مکان ملاقات، رفاه و آسایش کودک است. |
| سن کودک | مکان ملاقات برای کودکان خردسال با کودکان بزرگتر متفاوت است. |
| شرایط روحی و جسمی کودک | در صورت وجود هرگونه مشکل جسمی یا روحی، مکان ملاقات باید متناسب با آن انتخاب شود. |
| فاصله مکانی | محل زندگی والدین و فاصله آن با مکان ملاقات در نظر گرفته میشود. |
| امنیت مکان | مکان ملاقات باید از نظر امنیت برای کودک مناسب باشد. |
| امکانات رفاهی | دسترسی به امکانات رفاهی مانند سرویس بهداشتی، فضای بازی و … در نظر گرفته میشود. |
خیر، والدین نمی‌توانند حق ملاقات فرزند خود را ساقط کنند. حق ملاقات فرزند از حقوق اساسی هر پدر و مادر است که به موجب قانون برای آنها شناخته شده است. این حق به والدین این امکان را می‌دهد که با فرزند خود در ارتباط باشند و رابطه عاطفی خود را با او حفظ کنند، حتی اگر حضانت فرزند به عهده‌ی آنها نباشد.
ماده ۱۱۷۴ قانون مدنی صراحتاً بیان می‌کند که هر یک از ابوین که طفل تحت حضانت او نمی‌باشد، حق ملاقات طفل خود را دارد. این حق به هیچ وجه قابل اسقاط یا انتقال به دیگری نیست و حتی در صورت توافق والدین، دادگاه نمی‌تواند آن را از بین ببرد. هدف قانونگذار از این امر، حفظ منافع و مصلحت کودک است که نیاز به ارتباط با هر دو والد خود دارد.
در قانون مدنی ایران، پدر مسئول پرداخت نفقه فرزند است، حتی اگر حضانت فرزند با مادر باشد. این نفقه شامل تمام نیازهای اساسی کودک مانند خوراک، پوشاک، مسکن، تحصیل، درمان و … میشود. بنابراین، حتی در زمان ملاقات با فرزند، که کودک تحت مراقبت مادر است، همچنان پدر موظف به پرداخت نفقه اوست.
این وظیفه تا زمان رسیدن فرزند به سن بلوغ (۱۸ سال تمام شمسی برای پسران و ۱۵ سال تمام شمسی برای دختران) و یا استقلال مالی او ادامه دارد. در مورد نحوه پرداخت نفقه در زمان ملاقات، قانون جزئیات خاصی را مشخص نکرده است. معمولاً پرداخت نفقه به صورت ماهانه و به طور کامل به مادر انجام میشود و مادر موظف است در زمان ملاقات نیز از همان نفقه برای تأمین نیازهای فرزند استفاده کند.
در برخی موارد، با توافق طرفین، ممکن است بخشی از نفقه به طور جداگانه برای زمان ملاقات در نظر گرفته شود، مثلاً هزینه‌های تفریح و سرگرمی فرزند در این زمان. در صورت بروز اختلاف، دادگاه با توجه به شرایط و مصالح فرزند، تصمیم نهایی را در مورد نحوه پرداخت نفقه در زمان ملاقات خواهد گرفت.
در نهایت باید گفت که حق ملاقات با فرزند، حقی است که قانون برای والدین جدا از هم در نظر گرفته است. این حق به والدی که حضانت فرزند را بر عهده ندارد، اجازه می‌دهد تا با فرزند خود در زمان‌های مشخص ملاقات کند و رابطه‌ی خود را با او حفظ کند. این حق، هم برای والدین و هم برای فرزند اهمیت بسیاری دارد.
برای والدین، ملاقات با فرزند به معنای حفظ ارتباط عاطفی و ایفای نقش والدینی است. برای فرزند نیز ملاقات با والدین به معنای بهره‌مندی از محبت و حمایت هر دو والد و رشد و تکامل بهتر است.
دادگاه در تعیین زمان، مکان و نحوه‌ی ملاقات با فرزند، مصلحت کودک را در نظر می‌گیرد. در صورت وجود هرگونه مشکل یا اختلافی بین والدین در مورد ملاقات با فرزند، میتوانند به دادگاه مراجعه کنند. دادگاه با بررسی شرایط، تصمیم نهایی را در مورد نحوه‌ی ملاقات خواهد گرفت. ممانعت از ملاقات با فرزند جرم محسوب میشود و مجازات قانونی دارد.
