نفقه در لغت به معنای خرج و مخارج زندگی است و در اصطلاح حقوقی، به تامین هزینه‌های ضروری زندگی افرادی گفته می‌شود که به دلایل مختلف، توانایی مالی برای تامین این هزینه‌ها را ندارند و قانون، شخص دیگری را موظف به پرداخت آن کرده است. این هزینه‌ها شامل مسکن، خوراک، پوشاک، درمان و سایر نیازهای متعارف و ضروری زندگی، متناسب با شأن اجتماعی فرد می‌شود. در قانون مدنی ایران، افراد واجب النفقه به طور دقیق مشخص شده‌اند و تنها در صورت وجود شرایطی خاص، پرداخت نفقه به آنها واجب می‌شود.
نفقه در لغت به معنای خرج کردن و انفاق است. در واقع هر چیزی که صرف هزینه و مخارج زندگی شود، نفقه نامیده می‌شود. این واژه از ریشه «نَفَقَ» به معنای «بیرون آمدن» گرفته شده است، چرا که نفقه، مالی است که از دارایی شخص خارج شده و صرف نیازهای زندگی می‌گردد.
در منابع لغت، معانی دیگری نیز برای نفقه ذکر شده است، مانند: راهی که از دو طرف باز باشد، سوراخ دیوار، محل عبور آب و مانند آن. اما معنای رایج و مورد استفاده آن همان «خرج کردن» و «انفاق» در امور زندگی است.
وکیل طلاق در موارد مرتبط با نفقه نقش کلیدی ایفا می‌کند. وکیل طلاق می‌تواند به‌صورت قانونی حق نفقه زن را پیگیری کند. مثلاً در صورت عدم پرداخت نفقه، وکیل طلاق می‌تواند پرونده حقوقی تشکیل دهد و حقوق زن را مطالبه کند.
در قانون مدنی ایران، برخی افراد به عنوان “افراد واجب النفقه” شناخته می‌شوند. به این معنا که افراد مشخصی وظیفه دارند از نظر مالی از آنها حمایت کنند. نفقه شامل هزینه‌های ضروری زندگی مانند خوراک، پوشاک، مسکن، درمان و … می‌شود.
عدم پرداخت نفقه می‌تواند تبعات قانونی برای فرد ملزم به پرداخت داشته باشد. طلاق توافقی می‌تواند یکی از راه‌حل‌ها برای کاهش تنش‌های مربوط به موضوعات مالی مانند نفقه باشد. در این نوع طلاق، زوجین با توافق بر سر مسائل مالی مانند نفقه و حمایت مالی به‌طور قانونی از هم جدا می‌شوند.
طبق قانون، افراد زیر افراد واجب النفقه محسوب می‌شوند و در صورت استطاعت مالی، افراد مشخصی موظف به پرداخت نفقه به آنها هستند.
و البته قبل از معرفی به این نکته اشاره شود که حق دریافت نفقه کودکان بعد از طلاق اهمیت زیادی دارد، زیرا والدین موظف به تأمین هزینه‌های زندگی فرزندان خود هستند. بنابراین، در این راستا، در صورت استطاعت مالی، والدین باید نفقه را به کودکان پرداخت کنند تا رفاه و نیازهای اساسی آنها تأمین شود.
| نسبت | واجب النفقه | ملزم به پرداخت نفقه |
| همسر | زن | شوهر |
| فرزند | دختر و پسر (تا زمان استقلال مالی یا ازدواج دختر) | پدر |
| پدر و مادر | پدر و مادر | فرزند |
| نوه | نوه (در صورت نبود پدر) | پدربزرگ |
| نبیره | نبیره (در صورت نبود پدر و پدربزرگ) | جد پدری |
هم چنین وکیل ملکی می‌تواند در مواردی که پرداخت نفقه با مسائل ملکی و دارایی‌ها ارتباط دارد، نقش مهمی ایفا کند. به عنوان نمونه، در صورتی که ملکی به عنوان تأمین نفقه به یکی از واجب النفقه‌ها اختصاص داده شود، وکیل ملکی می‌تواند در انتقال قانونی آن و دفاع از حقوق مالی طرفین مؤثر باشد.
در قانون، نفقه به طور کلی به دو دسته تقسیم می‌شود:
این نوع نفقه شامل هزینه‌های لازم برای زندگی افرادی است که به موجب قانون، شخص دیگری موظف به تأمین آن است. این افراد عبارتند از:
گاهی این مسائل می‌تواند با اختلافات مربوط به املاک و دارایی ها تداخل پیدا کند. در چنین مواردی، حضور یک وکیل ملکی در تهران می‌تواند نقشی کلیدی ایفا کند. برای مثال، اگر بحث نفقه اقارب به اختلافات ملکی مربوط شود، حضور وکیل ملکی برای حفظ حقوق مالکیتی افراد در دادگاه ضروری است.
این نوع نفقه شامل هزینه‌های لازم برای زندگی افرادی است که به موجب قانون یا قرارداد، شخص دیگری موظف به تأمین آن است. مانند:
در برخی موارد، ممکن است مسائل مربوط به نفقه و املاک پس از طلاق یا در عقد موقت به مشکلات حقوقی منجر شود. در اینجا، وکیل امور ملکی می‌تواند به حفظ حقوق مالی و مالکیتی افراد کمک کند. برای مثال، اگر اختلافات ملکی ناشی از این مسائل ایجاد شود، حضور وکیل امور ملکی در پیگیری پرونده و حل‌وفصل حقوقی آن ضروری است.
واجب النفقه یعنی چه؟ در فقه اسلامی، اصطلاح «واجب النفقه» به افرادی اطلاق می‌شود که شرعاً بر فرد دیگری واجب است از آنها مراقبت مالی کند و نیازهای اولیه زندگی‌شان را تأمین نماید. افراد واجب النفقه معمولاً نزدیک‌ترین خویشاوندان فرد هستند و شامل موارد زیر می‌شوند:
در تعیین میزان نفقه، عواملی مانند وضعیت مالی فرد موظف به پرداخت نفقه، شأن اجتماعی و نیازهای متعارف شخص واجب النفقه در نظر گرفته می‌شود. در صورت اختلاف در تعیین میزان نفقه، مراجع قضایی می‌توانند با در نظر گرفتن این عوامل، میزان آن را مشخص کنند.
در دعاوی نفقه، وکیل طلاق می‌تواند نقش بسیار مهمی در احقاق حقوق موکل خود، چه زن و چه مرد، ایفا کند. وکیل با تسلط بر قوانین و رویه‌های قضایی، می‌تواند در ابتدا به موکل خود در خصوص حقوق و تکالیفش در مورد نفقه مشاوره حقوقی ارائه دهد. در این مشاوره، وکیل موکل را از شرایط لازم برای مطالبه نفقه، میزان نفقه، نحوه محاسبه آن و همچنین مراحل قانونی مطالبه نفقه آگاه می‌سازد.
در ادامه، وکیل می‌تواند در تنظیم دادخواست مطالبه نفقه یا دفاع در برابر آن به موکل خود کمک کند. وکیل با جمع‌آوری مدارک و مستندات لازم، تنظیم لایحه دفاعیه و پیگیری پرونده در مراجع قضایی، شانس موفقیت موکل خود را در پرونده نفقه افزایش می‌دهد. به علاوه، وکیل می‌تواند در مذاکره با طرف مقابل برای رسیدن به توافق در خصوص نفقه و یا در صورت لزوم، اجرای حکم نفقه نیز به موکل خود یاری رساند.
تعیین شخص موظف به پرداخت نفقه بر اساس قانون مدنی و با توجه به رابطه خویشاوندی و شرایط افراد واجب النفقه صورت میگیرد.
در صورت اختلاف در مورد تعیین شخص مکلف به پرداخت نفقه، دادگاه با توجه به قانون و شرایط افراد واجب النفقه تصمیم گیری می‌کند.
در نهایت بررسی، باید تأکید کرد که توجه به مفهوم «افراد واجب النفقه» و شناخت دقیق مصادیق آن، علاوه بر اینکه از منظر شرعی و قانونی لازم و ضروری است، به تحکیم بنیان خانواده و ایجاد حس تعاون و همدلی در جامعه نیز کمک شایانی می‌کند. عمل به این وظیفه شرعی و قانونی، علاوه بر آثار دنیوی، دارای اجر و پاداش اخروی نیز خواهد بود و سعادت و خوشبختی دنیا و آخرت را برای انسان به ارمغان می‌آورد.
