انحصار وراثت
انحصار وراثت:
معمولاً انحصار وراثت به منظور اثبات رابطه خویشاوندی و مطالبه ارث است. مطابق ماده 360 قانون امور حسبی در صورتی که وراث متوفی یا سایر اشخاص ذی نفع بخواهند تصدیق انحصار وراثت تحصیل کنند؛ درخواست نامه کتبی مشتمل بر نام و مشخصات درخواست کننده و متوفی و ورثه و اقامتگاه آنها و نسبت بین متوفی و وراث تنظیم نموده و به دادگاه تسلیم مینمایند. بنابراین علاوه بر وراث متوفی، سایر اشخاص ذی نفع مانند طلبکاران از متوفی نیز حق درخواست صدور گواهی انحصار وراثت را دارند.
در صورتی که متوفی دارای اموال باشد؛ دادگاه رسیدگی کننده ( شورای حل اختلاف محل آخرین اقامتگاه متوفی) درخواست متقاضی را یک نوبت در روزنامه کثیرالانتشار یا روزنامه محلی آگهی مینماید و پس از انقضای یک ماه از تاریخ نشر آگهی در صورتی که معترضی نبود، با بررسی تمام ادله و مدارک (از قبیل شناسنامه متوفی، گواهی فوت، شناسنامه وراث، عقدنامه در صورتی که متوفی متأهل باشد، شهادت شهود که در دفتر اسناد رسمی ثبت وگواهی شده باشد و وصیت نامه رسمی در صورت موجود بودن) تصدیقی مشعر بر وراثت با تعیین تعداد ورثه و نسبت آنها با متوفی و نسبت سهم الارث هر یک از ورثه صادر مینماید که بدان گواهی انحصار وراثت نامحدود گفته میشود.
در صورتی که متوفی دارای اموالی نباشد یا میزان اموال باقی مانده از متوفی برابر با پنجاه میلیون تومان یا کمتر باشد؛ دادگاه بدون نشر آگهی به ادله درخواست کننده رسیدگی و در صورت قبول دلایل و ادله ارائه شده، اقدام به صدور گواهی انحصار وراثت محدود مینماید.
مدارک لازم برای درخواست انحصار وراثت چیست؟
- گواهی فوت متوفی که از سال ۹۵ در بعضی استان ها از جمله تهران به صورت الکترونیکی و از طریق سامانه درخواست گواهی فوت اخذ می شود. اگر گواهی فوت ندارید هم ما میتوانیم برای شما اخذ کنیم و هم اینکه اگر یکی از ورثه به هر اداره ثبت احوالی در هر کجای کشور مراجعه کنند به راحتی اخذ می کنند.
- استشهادیه محضری
- شناسنامه متوفی
- عقدنامه یا رونوشت
- شناسنامه وراث
- احیاناً وصیت نامه رسمی شخص فوت شده
- گواهی تسلیم اطهارنامه مالیاتی برای متوفیان قبل از سال ۹۵ که تاکنون اقدامی نکرده اند.
- نگران ناقص بودن مدارک یا عدم همکاری سایر ورثه نباشید با ما تماس بگیرید
برگه استشهادیه محضری حصر ورثه چیست؟
یکی از مراحل انحصار وراثت داشتن برگه استشهادیه است، به این صورت که ۳ نفر در یکی از دفاتر اسناد رسمی حاضر می شوند و با پر کردن فرم مخصوص استشهادیه افراد فوت شده، گواهی می کنند که ورثه متوفی چه کسانی هستند؛ دفتر اسناد رسمی نیز امضا ایشان را گواهی و تصدیق می کند.
توجه داشته باشید که اگر موکل بخواهد توسط وکیل انحصار وراثت وکلای پارسای بدون نیاز به حضور موکل و تدارک شهود ، استشهادیه محضری تهیه میشود. و حتی نیاز به آوردن شاهد توسط موکل هم نخواهد بود.
قانون جدید انحصار وراثت چیست؟
قانون جدیدی وجود ندارد فقط برای فوت شدگان قبل از سال ۹۵ نیاز به اخذ گواهی تسلیم اظهارنامه مالیات بر ارث یا مفاصاحساب مالیاتی برای گرفتن گواهی انحصار وراثت است.
گواهی تسلیم اظهارنامه مالیاتی چیست؟
همانطور که میدانید یکی از وظایف وراث پرداخت مالیات بر ارث است و برای شروع اینکار یکی از وراث باید اظهارنامه الکترونیکی ثبت کند اما اگر متوفی قبل از سال ۱۳۹۵ فوت شده باشد و وراث هنوز اقدامی برای انجام مراحل انحصار وراثت نکرده باشند موظفند که ابتدا و قبل از دادخواست و یا حین انجام مراحل انحصار در شورا، اظهارنامه مالیت بر ارث را ثبت کنند. پس از آن گواهی از اداره مالیات مینی بر اینکه اظارنامه مالیات بر ارث ثبت شده است دریافت میشود و به شورای حل اختلاف داده میشود که به گواهی تسلیم اظهارنامه مالیات بر ارث معروف است.
اما وراث فوت شدگان بعد سال ۱۳۹۵ مثلا امسال ۱۴۰۲ میتوانند اظهارنامه مالیاتی را بعد از انحصار وراثت ثبت کنند
آخرین تغییرات مراحل صدور گواهی انحصار وراثت در رویه قضایی
مطابق بخشنامه شماره ۳۸۳۸۴ مورخ ۷ /۷/ ۱۳۹۹ وزارت دادگستری اگر متوفی دارای اموالی بیشتر ۵۰۰ میلیون ریال معادل ۵۰ میلیون تومان باشد گواهی انحصار وراثت نامحدود صادر می شود و نیازمند نشر آگهی است.
بنابراین اگر شخص فوت شده اموالی کمتر از مبلغ ۵۰ میلیون تومان داشته باشد شوراهای حل اختلاف گواهی انحصار وراثت محدود صادر میکنند .مدت زمان آن به دلیل حذف پروسه نشر آگهی بسیار کوتاه تر خواهد بود .
مدت زمان اخذ انحصار وراثت محدود دارای اموال کمتر از پانصد میلیون ریال ۳ تا ۷ روز کاری است شایان ذکر است که سابق بر این ملاک برای حصر ورثه نامحدود سی میلیون ریال بود که هم اکنون مطابق بخشنامه جدید انحصار وراثت مذکور که مورد تایید ریاست قوه قضاییه در مورخ دوم مهر ۹۹ هم قرار گرفته است، اموال متوفی معادل ۵۰ میلیون تومان است.
مهم است بدانید که جزئیات دقیق ترتیب وراثت و قوانین مرتبط با آن ممکن است با توجه به تغییرات قوانین و شرایط جامعه تغییر کنند. برای دستیابی به اطلاعات بهروز و دقیقتر، به منابع حقوقی رسمی و متخصصین حقوقی به ما مراجعه کنید.
ماترک متوفی چیست؟
معنی “ماترک”، داراییها و حقوقی است که پس از فوت فردی باقی میماند. این داراییها شامل مواردی همچون داراییهای سرمایهای قابل انتقال مثل پول نقد (سپرده در بانک)، خودرو، و همچنین داراییهای غیر قابل انتقال مانند زمین و خانه و غیره است. همچنین، حقوق مانند حق قصاص، شفعه، حق خیار و سایر حقوقی که متوفی از شخص دیگری مطالبه میکند، جزء داراییها و اموال او محسوب میشود. ورثهها به عنوان نمایندگان قانونی متوفی، میتوانند ادعاها و دعاوی مربوطه را پیگیری کنند.
هر شخص مجاز است تا به نفع یک یا چند نفر از ورثه یا افراد دیگر، تا حداکثر یک سوم از داراییها (ثلث) را به وصیت بگذارد. در فقه و حقوق مالکیت، ترکه بهطور کامل و مشخصی در مورد داراییها و اموالی که متوفی به جای گذاشته است تعیین میشود، زمانی که بدهیها و وصیتهای متوفی از کل داراییها کسر شده باشند. به عبارت دیگر، پس از محاسبه وصیت درست و قانونی و پرداخت بدهیهای متوفی، مابقی داراییها و اموال متوفی میان ورثهها تقسیم میشود.
توصیه میشود با مشاوران حقوقی وکلای فراز مشورت کنید تا در مورد ماترک متوفی و مدارک دقیق مورد نیاز در کشور اطلاع پیدا کنید.
مراحل انحصار وراثت به چه صورت است؟
فوت یا مرگ افراد، به لحاظ حقوقی، آثار قابل ملاحظهای به بار خواهد آورد. یکی از مهمترین این آثار، این است که اموال و داراییهای آنها، به ورثه شان انتقال پیدا میکند. در این میان، گاهی متوفی، در زمان حیات وصیتی کرده که باید به آن نیز عمل شود و پس از پرداخت دیون و بدهیهای وی، باقیمانده اموال، بر اساس قوانین ارث که در قانون مدنی آمده، میان ورثه وی تقسیم شود.
با این حال، تقسیم ارث میان ورثه فرد فوت شده نیازمند آن است که ابتدا ورثه متوفی تعیین شوند و مشخص شود که چه افرادی حق دریافت ارث از فرت فوت شده را دارند. به خاطر همین موضوع، گام نخست در تقسیم ارث میان ورثه فرد فوت شده این است که ورثه گواهی ای به نام گواهی انحصار وراثت را دریافت نموده وپس از آن اقدام به تقسیم ارث کنند. به همین دلیل، آشنایی با مراحل انحصار وراثت الزامی است.
- جمع آوری مدارک مورد نیاز مثل استشهادیه
- یکی از وراث در ثنا ثبت نام کند
- مراجعه به دفتر خدمات الکترونیک قضایی و ثبت دادخواست
- رفتن به شورای حل اختلاف و شعبه ارجاع شده
- نشر آگهی در انحصار وراثت نامحدود
- پس از ۳۰ روز از انتشار آگهی مورد 6، مراجعه به شورای حل اختلاف به جهت گرفتن رای برابر با اصل به تعداد ورثه.
اظهارنامه مالیات بر ارث چیست؟
شرایط مالیات در حوزه ی انحصار وراثت و مبلغ و درصد آن، سوال متداولی است. امور و کارهای ناتمام و باقی مانده ی فرد فوت شده، با اعمال برخی معافیت ها، مشمول مالیات می شوند که در ادامه نکات لازم را در این خصوص می خوانیم:
همان طور که بالاتر خواندید، طبقات ارث و وارث، به 3 دسته تقسیم می شوند که مالیات آنها با یکدیگر کاملا متفاوت است. طبیعتا هر چه طبقه پایین تر باشد، مالیات بر ارث آن نیز کمتر است. از یکم فروردین 1395، تاخیر در دادن اظهارنامه مالیاتی متوفیان شامل جریمه می شد اما بر طبق قانون جدید این مورد دیگر شامل جریمه نمیشود. توصیه می شود تا 1 سال پس از فوت اظهارنامه مالیاتی متوفی را ثبت نمایید تا از امتیاز های معافیتی همچون هزینه کفن و دفن و موارد دیگر منع نشوید. امکان ثبت اظهارنامه توسط هر ورثه به اندازه سهم خودش وجود دارد همچنین این امکان وجود دارد که بصورت موردی مالیات یک یا چند تا از دارایی های متوفی را پرداخت کنید و سایر موارد را بعدا پرداخت نمایید.
نکات طلایی انحصار وراثت
- برای گرفتن گواهی انحصار وراثت زمان مشخصی وجود ندارد و هر زمانی می توان برای گرفتن گواهی انحصار وراثت اقدام کرد. نکته ی مهم این موضوع این است که اگر شخص فوت شده بعد از فروردین ماه سال 1395 فوت شده باشد، حتی برای امور تاخیر در پرداخت مالیات بر ارث و اظهارنامه مالیاتی هم جریمه ای در کار نخواهد بود.
- اگر فرزندی پیش از پدر یا مادر خود فوت کند، مشمول ارث نخواهد بود. به عنوان مثال اگر پدری 6 فرزند داشته باشد و یکی از فرزندان در سال 97 و مادر در سال 98 فوت کرده باشد، وراث پدر فقط 5 فرزند باقی مانده است و نه نوه و نه نتیجه ی فرزند فوت شده، ارثی نخواهند برد.
- اگر سوال شما هم این است که مالیات بر ارث چقدر است و یا مالیات بر ارث به چه چیزهای دیگر تعلق می گیرد باید بگوییم که الف) وراث طبقه اول شهدا، مالیت بر ارث ندارند. ب)وسایل منزل رد فوت شده، مالیات ندارند. ج)برداشت وجه های شخص فوت شده از بانک شامل 3 درصد مالیات می شود. د)وسایل نقلیه موتوری مشمول 2 درصد مالیات می شوند.
- طبق قوانین جدید، نیازی نیست که تمامی ورثه اظهار نامه مالیاتی ارائه دهند و کل مالیات بر ارث پرداخت شود. اگر بعضی از ورثه همکاری نکنند و یا ایران نباشد و یا شرایطی امثالهم، در این صورت، هر ورثه می تواند به اندازه ی سهم خود مالیات را بپردازد و طبیعتا به همان میزان هم حق تصرف حقوقی و فروش آن را خواهد داشت.
- انحصار وراثت بحثی کاملا جدا و متفاوت با تقسیم اموال است. در شورای حل اختلاف عمل تقسیم کردن اموال صورت نمی گیرد و حتی لیست اموال هم در گواهی ذکر نمی شود. فقط قدرالسهم هر یک از ورثه از اموال و ارث متوفی مشخص می شود.
محرومیت از ارث به چه صورت است؟
محرومیت از ارث در قانون
محرومیت از ارث به زبان ساده یعنی مالک مال و اموال، یک یا چند نفر از ورثه ی خود را از دریافت ارث محروم کند. یعنی به هر دلیلی وی نمی خواهد که وراث از وی چیزی به ارث ببرند. اما در واقعیت قانون به طور مستقیم اجازه ی محرومیت از ارث را نمی دهد. وقتی کسی باید از حقوق ارث محروم شود، شرایطی باید فراهم شود تا قرارداد مرتبط با این خویشاوندی لغو شود. اگر فرد به عنوان یکی از خویش نسبها شناخته میشود، باید تصدیق شود که ارتباط خونی با این فرد وجود ندارد و او به اشتباه به عنوان خویش نسب مطرح شده است. از اینرو، موضوع مرتبط با حقوق ارث چیزی نیست که به سادگی قابل اجرا باشد.
به زبان سادهتر، محرومیت از ارث به معنای لغو قوانین و روابط خویشاوندی است که باعث از بین رفتن حقوق ارث میشود. از آنجا که قانون در این باره مخالفت کرده است، حتی یک وکیل حقوقی با تجربه در تهران یا شهرستان نیز نمیتواند به صورت مستقیم در این زمینه فعالیت کند.
محرومیت از ارث در عمل
حتی بر اساس وصیتنامه، محرومیت از ارث امکانپذیر نیست. به طور سادهتر بیان کنیم، وصیت تملیکی تنها برای یک سوم اموال اعتبار دارد. بنابراین فرد متوفی تنها میتواند خود را از حداکثر یک سوم اموال محروم کند. اما موضوعی که باید مورد توجه قرار گیرد، این است که متوفی میتواند با رضایت همه وراث، بیش از یک سوم اموال خود را در وصیتنامه مشخص کند.
در کلام سادهتر، وصیت تنها زمانی معتبر است که تمامی وراث به آن موافقت کنند. اگر یکی از وراث وصیت را رد کند، تنها یک سوم اموال مشخص شده در وصیتنامه اجرایی خواهد شد و بقیه باید از طریق ارثبری تعیین تکلیف شوند.
اما در عمل، تنها یک راه واقعی برای محرومیت از ارث وجود دارد. اگر پدری بتواند رابطه نسبی خود و فرزند خود را رد کند، میتواند فرزند خود را از ارث محروم کند. با اثبات اینکه فرد شناخته شده به عنوان فرزند او رابطه نسبی با او ندارد و عملاً فرزند او نمیباشد، فرد مورد نظر از ارث محروم میشود. این کار نیاز به ادلههای قوی دارد و بهتر است قبل از هر اقدامی از یک وکیل مجرب در این زمینه کمک گرفته شود.
آیا سامانه مجزا برای انحصار وراثت وجود دارد؟
درواقع سامانه ای مجزا برای خدمات انحصار وراثت وجود ندارد و تمام آنچه لازم است که متقاضیان انجام دهند شامل ثبت نام در سامانه ثنا است. تمامی اوراق و ابلاغیه های قضایی از طریق این سامانه به متقاضیان اعلام می گردد. در ضمن، ثبت نام یکی از وراث در ثنا کافی است و نیازی به ثبت نام تمام ورثه در سامانه ثنا وجود ندارد و همچنین اگر یکی از وراث قبل تر در سامانه ثنا ثبت نام کرده باشد، نیازی به ثبت نام مجدد نیست و می تواند با همان رمز ثابت قبلی، به پیگیری کارها بپردازد.
متخصص در دعاوی حقوقی، کیفری و خانواده