رفع سوء اثر چک برگشتی
راهنمای رفع سوءاثر از سوابق چکهای برگشتی اشخاص
بر اساس قانون صدور چک و قانون اصلاح قانون صدور چک مصوب سال 1397 و بخشنامه‌های صادره بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران، تمام امور مربوط به رفع سوءاثر از چکهای برگشتي اشخاص از طريق شعب و واحدهای تابعه بانک‌ها و به صورت ذيل امكانپذير است:
ـ واریز کسری مبلغ چك به حساب جاري نزد بانك عهده و ارائه درخواست مسدودی به مدت یك‌سال:
در صورتی که حساب جاری مشتری نزد شعبه مفتوح و توسط مراجع قضايي مسدوه نشده باشد، بانک مكلف است ضمن مسدود کردن مبلغ مذکور تا زمان مراجعه دارنده چک و حداکثر به مدت یك‌سال، ظرف مدت سه روز، واريز مبلغ را به شیوه‌ای اطمینان‌بخش و قابل استناد به اطلاع دارنده چک برساند.
توضيح: هر صورت ارائه يا احراز هر يک از ساير شیوه‌های رفع سوءاثر چک (روش‌های ذيل)، بانک موظف به رفع مسدودی از وجوه مسدودشده است.
ـ ارائه لاشه چك برگشتی: مشتری لاشه چک برگشتي را به بانک ارائه و بانک در قبال آن به وی رسيد تحويل می کند.
ـ ارائه رضایتنامه محضری دارنده (ذی نفع) چك به بانك: در صورت عدم امكان ارائه لاشه چک برگشتی به بانک بنا به دلایلی نظير مفقود شدن، به سرقت رفتن و سوختن، ذی‌نفع چک (شخصي که گواهينامه عدم پرداخت وجه چک به نام او صادر شده است) مي‌تواند با حضور در دفترخانه اسناد رسمي، ضمن اذعان به عدم واگذاری چک به ثالث، رضایت خود را نسبت به متشری اعلام کند. در اين صورت، بانک با دریافت رضايت‌نامه مزبور، نسبت به رفع سوء اثر از چک مورد نظر اقدام می‌کند.
تبصره: چناچه ذی‌نفع چک شخص حقوقي دولتی و يا نهاد عمومی غيردولتی باشد، مي‌تواند با ارائه نامه رسمی، رضايت خود را اعلام کرده و بانک با دريافت رضايت‌نامه مزبور، نسبت به رفع سوء اثر از چک مورد نظر اقدام می‌کند.
ـ ارائه نامه رسمی از مرجع قضائی یا ثبتی ذی‌صالح مبنی بر اتمام عمليات اجرایي در خصوص چك. ارائه نامه از مرجع ثبتی ذی‌صالح موضوع ماده 381 «آیین‌نامه اجرای مفاد اسناد رسمی لازم‌الاجرا و طرز رسيدگی به شكايت از عمليات اجرايي» مبنی بر اجرای چک (با ذکر مشخصات اصلي چک) و لزوم رفع سوءاثر از آن.
ـ ارائه حكم قضایی مبنی بر برائت ذمه صاحب حساب در خصوص چك.
ـ سپری شدن مدت سه سال از تاریخ صدور گواهينامه عدم پرداخت مشروط به عدم طرح دعواي حقوقي یا کيفري در خصوص چك توسط دارنده.
توضيح 1: بانک موظف است اطلاعات مربوط به گواهينامه عدم پرداخت صادره را بلافاصله پس از برگشت چک به سامانه اطلاعاتی بانک مرکزی ارسال کند.
توضيح 2: بانک مكلف است بنا به درخواست مشتری و به منظور آگاهی وی از سوابق چکهای برگشتی خود در سامانه اطلاعاتی بانک مرکزی، اقدام به ارائه صورت کامل تعداد و مشخصات چکهای برگشتی وی با درج تاريخ برگشت چک کند.
- روش اول، تامین موجودی: فرد باید ابتدا به میزان مبلغ چک، حساب جاری خود را پر کند. بانک پس از پر شدن حساب بانکی، مبلغ را به حساب فرد دریافت کننده چک می ریزد. سپس، بانک مورد نظر نسبت به رفع سو اثر چک برگشتی اقدام می نماید.
- روش دوم، ارائه لاشه چک برگشتی:فردی که صادر کننده چک بوده است باید به بانک مراجعه کند و لاشه چکی که برگشت خورده است را به بانک تحویل دهد. بانک پس از تحویل گرفتن لاشه چک برگشتی، به فرد یک رسید تحویل می دهد.
روش سوم، ارائه رضایت نامه محضری فرد دریافت کننده چک به بانک: این مرحله، مرحله اجباری نیست. در واقع، اگر شخص لاشه چک را به بانک تحویل دهد دیگر نیازی به انجام این مرحله نیست، ولی اگر شخص لاشه چک برگشتی را به هر دلیلی گم کند و نتواند به بانک تحویل دهد باید حتما این مرحله را انجام دهد.
در این مرحله فردی که دریافت کننده چک هست، باید یک رضایت نامه محضری پر کند تا بانک با دریافت آن مراحل رفع سو اثر چک برگشتی را انجام دهد. اگر دریافت کننده چک، یک مرکز دولتی یا یک فرد حقوقی باشد، دادن یک رضایت نامه معمولی کفایت می کند. این رضایت نامه محضری باید به بانک تحویل داده شود.روش چهارم، واریز مبلغ چک برگشتی به سپرده قرض الحسنه جاری و مسدود نمودن آن به مدت ۲۴ ماه: اگر به هر دلیلی فرد نتواند لاشه چک را بانک تحویل دهد و فرد دریافت کننده نیز نتواند یک رضایت نامه محضری پر کند، باید از این روش برای رفع سو اثر چک برگشتی استفاده کرد. حال این روش چیست؟
در این زمان فردی که صادر کننده چک می باشد، باید مبلغ چک برگشتی را به حساب قرض الحسنه جاری بانک بریزد. سپس، به بانک مراجعه کند و درخواست کند که تا زمان تعیین و تکلیف وضعیت چک، این مبلغ در حساب به صورت بلوکه بماند. البته می توان ذکر کرد که حداکثر ۲۴ ماه این مبلغ در حساب بلوکه باشد.
در این زمان بانک وظیفه دارد در طی ۵ روز کاری، نامه ای به فرد دریافت کننده چک مبنی بر تامین مبلغ چک و دریافت آن، بنویسد. در این حالت فرد دریافت کننده چک می تواند به بانک مراجعه کند و مراحل دریافت وجه مورد نظر را انجام دهد.روش پنجم، ارائه کرد حکم قضایی برای رفع سوء اثر چک برگشتی: این روش در صورتی انجام می شود که شما به هر دلیلی نتوانید از یکی از روش های بالا استفاده کنید. در این حالت می توانید با گرفتن حکم قضایی، برای رفع سوء اثر چک برگشتی اقدام کنید.
روش ششم، پایان یافتن زمان انقضاء چک: روش آخر برای آن دسته از افرادی است که هیچ علاقه ای به استفاده از روش های دیگر ندارند. چک این دسته از افراد پس از طی شدن زمان انقضاء قانونی چک، رفع اثر می شوند.
مراحل رفع سوء اثر چک برگشتی
طبق آخرین بخشنامه‌های بانک مرکزی یکی از شرایط زیر باید برای رفع سوءاثر چک برگشتی محقق شود که ۲ بخش کلی دارد؛ با وجود لاشه چک و بدون آن.
رفع سوء اثر چک اگر لاشه چک موجود است
تأمین موجودی چک برگشتی
باید مبلغ کسری موجودی را به سپرده جاری خود واریز کنید و بانک پس از رفع برگشت چک و پرداخت مبلغ آن به دارنده چک، نسبت به رفع سوءاثر از سابقه چک برگشتی شما اقدام می‌کند. اما نکته اینجاست که برای رفع سوءاثر چک باید دوبرابر مبلغ روی چک را به حساب جاری واریز کنید. مثلا اگر مبلغ روی چک ۱۰میلیون تومان بوده و برگشت خورده، برای پاس شدن چک باید دوبرابر مبلغ آن – یعنی ۲۰میلیون تومان- به حسابتان واریز کنید. بانک مبلغ واریزی را با اطلاع شما مسدود می‌کند تا زمانی که دارنده چک برای گرفتن مبلغ کامل چکش مراجعه کند. ۴۸ساعت بعد از نقد شدن چک هم شما امکان برداشت مبلغ مازاد نسبت به رقم روی چک را از حسابتان خواهید داشت.
نکته: حالا اگر به هر دلیلی دارنده چک مراجعه نکرد، تا حداکثر یک سال این مبلغ نزد بانک می‌ماند. پس برای برداشت مازاد پول فراموش نکنید دارنده چک حتما باید آن را نقد کند.
ارائه لاشه چک برگشتی
شما موفق شده‌اید خارج از چارچوب بانک با دارنده چک توافق کنید (دادن چکی دیگر یا پرداخت مبلغ چک یا هر روش معمول دیگری)، وظیفه شماست که لاشه چک برگشتی را به بانکتان ارائه کنید و بانک موظف است در قبال آن به شما رسید تحویل ده و مراحل رفع سوء اثر چک را به انجام برساند.
رفع سوءاثر چک بدون لاشه چک
ارائه رضایتنامه محضری ذی‌نفع چک به بانک
بیایید فرض کنیم به هر دلیل لاشه چک برگشتی در دسترس نیست (پاره شده، مفقود شده، سوخته، دزدیده شده یا…)، ذی‌نفع چک (یعنی دارنده کنونی چک برگشتی که باید در ازای چک، پول بگیرد) می‌تواند با حضور در دفترخانه اسناد رسمی، رضایت خود را اعلام کند و بانک با دریافت این رضایتنامه رسمی و قانونی، باید نسبت به رفع سو اثر از چک برگشتی و ابطالش اقدام کند.
نکته: چنانچه دارنده یا ذی‌نفع چک شخص حقوقی دولتی و یا نهاد عمومی غیردولتی باشد، می‌تواند با ارائه نامه رسمی، رضایت خود را اعلام کند و بانک با دریافت این نامه باید مراحل قانونی رفع سوءاثر از چک را انجام دهد.
واریز مبلغ چک به سپرده قرض‌الحسنه جاری و مسدود کردن آن به مدت ۲ سال
حالا بیایید فرض سخت‌تری کنیم؛ دارنده یا ذی‌نفع چک آنقدر در دسترس نیست که؛ به بانک برود و چک را نقد کند یا بشود لاشه چک را از او گرفت یا حتی رضایتنامه محضری بدهد. در این صورت تکلیف صاحب چک و وضعیت چک برگشت‌خورده‌اش چه می‌شود؟
قانون برای این هم اینطور پیش‌بینی کرده تا از چک شما رفع سوءاثر شود؛ شما می‌توانید با واریز معادل کسری موجودی‌تان به سپرده قرض‌الحسنه جاری خود، درخواست مسدود شدن این مبلغ را بکنید؛ برای پرداخت چک برگشتی به همان دارنده چک تا زمان مراجعه‌اش به بانک و حداکثر به مدت 24 ماه.
در این شرایط بانک شما موظف است در ۵ روز کاری، طی نامه‌ای، تأمین وجه چک را به اطلاع دارنده یا ذی‌نفع چک برساند. یعنی همان فردی که گواهی‌نامه عدم پرداخت به نامش صادر شده. سپس برای سوء اثر از چک شما اقدام کند.
نکته: البته این مورد یک شرط دارد؛ سپرده قرض‌الحسنه جاری شما که می‌خواهید پول را در آن واریز کنید و درخواست مسدودی بدهید، قبلا توسط مراجع قضایی مسدود نشده باشد.
ارائه حکم قضایی مبنی بر رفع سوء اثر از سوابق چک برگشتی
در کنار همه این شرایط، اگر به هر روشی موفق شدید از مراجع قضایی، حکمی مبنی بر رفع سوءاثر چک بگیرید، بانک موظف است پس از اطمینان از صحت حکم و زمان آن، برای رفع سو اثر چک شما اقدام کند.
انقضای مدت نگهداری سوابق چکهای برگشتی در سامانه اطلاعاتی بانک مرکزی
این آخرین مورد از روش‌های رفع سوءاثر چک است؛ در صورتی که شما -به هر دلیلی- برای به رفع سوء اثر از سابقه چک برگشتی اقدام نکردید و مشکلی هم با سیستم بانکی کشور پیدا نکردید (یعنی نیازی به دسته‌چک جدید نداشتید یا وام و تسهیلاتی از بانک نمی‌خواستید و…) پس از انقضای مدت ۳ سال از تاریخ صدور گواهی‌نامه عدم پرداخت آن، به‌صورت خودکار از سامانه اطلاعاتی بانک مرکزی رفع سوء اثر می‌شود. (قبل‌تر، این مدت انقضای چک برگشتی ۷ سال بود که به ۳ سال کاهش پیدا کرده)
مدت زمان رفع سوء اثر چک برگشتی
بانک مکلف است بنا به درخواست مشتری و به‌منظور آگاهی مشتری از سوابق چکهای برگشتی خود در سامانه اطلاعاتی بانک مرکزی، اقدام به ارائه صورت کامل تعداد و مشخصات چکهای برگشتی با درج تاریخ برگشت چک کند تا صاحب چک، بداند چطور در بلک‌لیست بانک مرکزی ثبت شده است.
اگر یکی از روش‌های شرح داده شده برای رفع سوءاثر چک برگشتی را انجام دادید و بانک کار حذف نام شما از لیست بدهای بانکی را آغاز کرد، ۷ روز کاری و حداکثر ۱۰ روز برای انجام مراحل رفع سوءاثر وقت لازم است. بعد از این ۷ تا ۱۰ روز، می‌توانید با استفاده از لینک بالا به‌صورت آنلاین حذف یا وجود چک برگشتی را استعلام کنید و اگر همچنان چک برگشتی از سوابق شما حذف نشده بود، باید حضوری به بانکتان مراجعه کنید و پیگیری کنید. اگر حذف شده بود که خب همه چیز بر وفق مراد است و می‌توانید از بقیه خدمات بانکی استفاده کنید.
هزینه رفع سوء اثر چک برگشتی
غیر از مبلغی که باید برای کسر موجودی حسابتان تامین کنید، خود مراحل درخواست رفع سوء اثر چک برگشتی در بانک‌ها هم کارمزدی جداگانه دارد. بد نیست بدانید درخواست ثبت چک برگشتی (یعنی صدور گواهی‌نامه عدم پرداخت) ۱۲ هزار تومان و رفع سو اثر چک برگشتی در تمامی بانک‌ها 12+2 هزار تومان (در ۲ مرحله و در جمع ۱۴ هزار تومان) کارمزد دارد. یعنی بانک‌ها از هر چک برگشتی -بی‌چک و چانه!- ۲۶ هزار تومانی کسب می‌کنند.
فرصت 10 روزه برای رفع سوء اثر چک برگشتی
طبق ضوابط جدید، مشتری که دارای چک برگشتی است 10 روز فرصت دارد تا از چک برگشتی خود رفع سوء اثر کند. درصورتی‌که مشتری از مهلت داده‌شده 10 روزه برای رفع سوء اثر، چک برگشتی خود استفاده نکند، بانک مرکزی موظف است اطلاعات مربوط به گواهی‌نامه عدم پرداخت را از طریق سامانه‌های مربوط، در دسترس بانک‌ها، مؤسسات اعتباری غیر بانکی و عموم مردم قرار دهد.
شرایط جدید افتتاح حساب‌جاری دارای چک برگشتی
طبق قوانین و مقررات بانکی اگر شما سابقه چک برگشتی و یا بدهی غیر جاری داشتید، مجاز به افتتاح حساب‌جاری نبودید. اما با اصلاحیه‌ای که شورای پول و اعتبار انجام داد، این ممنوعیت برداشته شد. با توجه به اصلاحیه صورت گرفته ازاین‌پس اشخاص حقیقی و حقوقی که فاقد شرایط اخذ دسته‌چک یا بدهی غیر جاری هستند، می‌توانند نسبت به افتتاح حساب‌جاری اقدام کنند. البته این شرایط تنها برای حساب‌جاری بدون دسته‌چک است و اشخاص برای دریافت دسته‌چک باید مفاد مربوط به آن را رعایت کنند. حالا حساب جاری بدون دسته‌چک به چه دردی می‌خورد؟!
شرایط دریافت دسته‌چک جدید بدون نیاز به رفع سو اثر
صدور دسته‌چک جدید برای اشخاصی که خارج از اراده و کنترل خود و به دلیل شرایط بیرونی دارای چک برگشتی رفع سوء اثر نشده‌اند که بیشتر معطوف به بنگاه‌های اقتصادی و واحدهای تولیدی می‌شود، دارای ۴ شرط اساسی است؛
- ارائه اظهارنامه مالیاتی ثبت‌شده نزد مرجع مالیاتی
- ارائه لیست واریز حق بیمه ثبت‌شده در سازمان تأمین اجتماعی
- صدور دسته‌چک موجب تسهیل در تداوم فعالیت و پیشگیری از تعطیلی واحد اقتصادی شود
- صدور دسته‌چک موجب حفظ اشتغال و جلوگیری از تعدیل نیروی انسانی شاغل در واحد اقتصادی شود
وکلای زندیه
متخصص در دعاوی حقوقی، کیفری و خانواده
